Groenten die zichzelf uitzaaien
Heb je er al eens bij stilgestaan dat groenten zichzelf ook kunnen uitzaaien?
Net zoals bij een- en tweejarige bloemen kan je groenteplanten laten bloeien zodat ze in zaad komen.
Dit verandert het beeld van je tuin volledig: bloeiende groenten worden groot, vallen op en zijn bovendien erg decoratief.
Zaden oogsten of laten staan
Wanneer groenteplanten uitgebloeid zijn, kan je de zaden oogsten en ze het volgende seizoen opnieuw gebruiken in je moestuin.
Je kan er ook voor kiezen om de planten gewoon te laten staan en zichzelf te laten uitzaaien. In dat geval heb je natuurlijk minder controle over waar de nieuwe planten zullen opkomen.
Maar geen zorgen: je kan altijd nog bijsturen door te schoffelen of de jonge plantjes te verplanten. Het blijft vooral een heel natuurlijk proces, de natuur doet het immers zelf ook zo!
Gezondere planten door gemengde teelt
Om gezonde planten te kweken is het gunstig om zoveel mogelijk door elkaar te planten.
Wanneer je verschillende soorten naast en door elkaar zet, vinden schadelijke insecten en vlinders hun favoriete planten minder snel. Zo blijven de groenten beter beschermd tegen vraatschade.
Bloeiende groenten en biodiversiteit
Veel insecten, zoals bijen, hommels en vlinders, zijn dol op bloeiende groenten.
Een mooi voorbeeld: de koninginnepage kiest bewust voor het loof van schermbloemigen (zoals engelwortel, pastinaak, maggi en venkel) om er eitjes op af te leggen.
Door groenten in bloei te laten komen, verhoog je niet alleen de sierwaarde van je tuin, maar ook de biodiversiteit. En dat maakt je moestuin levendiger én veerkrachtiger.
Welke groenten en kruiden zaaien zich gemakkelijk uit?
Zelfuitzaaiers in de moestuin
Bij op bloem van broccoliSommige groenten en kruiden zaaien zichzelf gemakkelijk uit. Dit lijstje is zeker niet volledig, en het hangt ook af van de structuur van je bodem welke soorten zich al dan niet spontaan uitzaaien.
Voorbeelden van goede zelfzaaiers:
- snijsla en pluksla
- kropsla
- veldsla
- rucola
- peterselie
- pastinaak
- rode biet
- venkel
- rode melde (groene melde zaait zich slecht uit)
- lepelblad
- snijbiet
- snijselder
- koriander
- dille
- kervel
- kliswortel
- winterpostelein
- Nieuw-Zeelandse spinazie
- komkommerkruid
En dan is er nog munt: die raak je haast niet meer kwijt in de tuin! Dat komt vooral door de sterke ondergrondse uitlopers en minder door zelfuitzaai.
Enkele bijzonderheden
 |
 |
- Venkel kan je zowel als kruid als knol kweken.
- Nieuw-Zeelandse spinazie is ideaal als zomerteelt. Deze spinazie vormt lange slierten en schiet niet door in de warmte. Het jaar daarop kan je de gekiemde plantjes verplanten of gewoon laten doorgroeien.
Welke groenten laat ik niet uitzaaien?
Tomaten
Tomaten zaaien zich wel gemakkelijk uit, maar kiemen vrij laat in het voorjaar. Daardoor lopen de planten een forse achterstand op en kan je pas laat tomaten oogsten.
Het slijmerige laagje rond tomatenzaadjes zorgt er namelijk voor dat ze niet vroegtijdig kiemen. De zaadjes ontkiemen pas wanneer de bodem voldoende is opgewarmd.
Gevoelig voor kruisbestuiving
 |
 |
 |
Bij sommige groenten kan zelfuitzaai leiden tot problemen met de raszuiverheid.
Vooral pompoenen, courgettes en komkommers zijn erg gevoelig aan kruisbestuiving. Wanneer je deze groenten laat uitgroeien uit spontaan gevallen zaad, krijg je meestal een andere soort dan die je het jaar voordien gezaaid hebt.
Daarom kies ik er elk jaar voor om zelf pompoenplanten te kweken. Zo ben ik zeker dat ik lekkere Hokkaido’s oogst.
→ Zeker als je maar een kleine tuin hebt, raad ik aan om uitgezaaide pompoenplantjes te verwijderen.
Tips en tricks bij zelfuitzaai
Kies voor zaadvaste rassen
Wil je groenten laten uitzaaien, kies dan bij de eerste keer zaaien voor zaadvaste rassen en geen hybridesoorten.
Zaadvaste rassen, het woord zegt het zelf, geven bij uitzaai min of meer dezelfde eigenschappen als de oorspronkelijke planten.
Let op met kruisbestuiving
Vermijd dat je verschillende rassen van dezelfde groentesoort dicht bij elkaar plant.
Wanneer ze tegelijk in bloei komen, kunnen hommels en wind zorgen voor kruisbestuiving, met verrassende resultaten bij de nakomelingen.
Selecteer de juiste planten
Laat een aantal goed gevormde planten staan om in zaad te komen.
Kies zeker geen kleine of zwakke planten, want die geven ook zwakke nakomelingen.
→ Ga bij voorkeur voor planten die laat doorschieten.
Zorg voor voldoende planten
Laat altijd voldoende planten van dezelfde soort staan om zich uit te zaaien.
Hoe meer planten van hetzelfde ras onderling kruisen, hoe beter de basis voor een goede zaadkwaliteit.
Bijzondere gevallen: kolen
Wist je dat koolplanten nog zaad vormen nadat de kool is gesneden?
Je kan de koolplant gewoon laten staan: de plant groeit verder en maakt bloemstengels vanuit de stronk.
Koolgewassen bloeien in het voorjaar vaak tegelijk. Daardoor is het moeilijk om de rassen zuiver te houden.
Een oplossing is om slechts één koolsoort in bloei te laten komen.
Vermijd ziek zaad
Planten die last hebben van een schimmelziekte laat je niet bloeien en ook niet uitzaaien. Zo voorkom je dat de ziekte wordt doorgegeven.
Zelf uitzaaien of gericht zaaien
In plaats van planten zichzelf te laten uitzaaien, kan je ook de zaden verzamelen en op een gerichte plek uitzaaien.
Wacht tot de zaden volledig rijp en gedroogd zijn vooraleer te oogsten.
Zaaddozen laten vallen
Bij zelfuitzaai kan je de takken met zaaddozen een knik geven, zodat ze naar de grond wijzen.
De wind helpt dan mee om de zaden te verspreiden, een beetje zoals breedwerpig zaaien.
Na het uitzaaien hark je de grond lichtjes op en kan je de percelen afdekken met een dunne laag compost of wormenmest.
Zo vermijd je dat doorlevende (on)kruiden de overhand nemen.
Uitdunnen en verplanten
Staan de jonge planten te dicht op elkaar? Dan kan je ze uitdunnen of een deel verplanten.
Zo krijgen ze voldoende ruimte om uit te groeien tot volwaardige planten.
Zaden in rust
Sommige zaden blijven een tijdlang in de grond in rust en kiemen pas later.
Dat geldt bijvoorbeeld voor kruisbloemigen. Ook zaadjes van winterpostelein en veldsla blijven vaak liggen tot augustus of september – precies het moment waarop je deze soorten normaal zaait.
Te veel uitzaai
Soms zaaien planten zich iets té enthousiast uit.
In dat geval kan je een deel eenvoudig wegschoffelen. Of je laat de overtollige plantjes in de winter gewoon staan als natuurlijke grondbedekking.
Begin klein en leer door ervaring
Heb je zin om te experimenteren met zelfuitzaai? Begin dan met enkele soorten.
Zo leer je door ervaring of dit bij jou in de tuin werkt en kan je gaandeweg meer soorten toevoegen.
Mulchen en spontaan uitzaaien van zaden
Mulchen in dunne lagen
Mulchen doe je altijd in dunne lagen. Zo voorkom je dat de mulch gaat schimmelen en zorg je ervoor dat het materiaal snel wordt verteerd door het bodemleven.
Daarom vormt mulchen geen enkel probleem voor planten die zich spontaan willen uitzaaien in een gemulchte tuin.
Kiemen na de winter
Na de winter is de mulchlaag meestal bijna volledig verteerd.
Dit biedt de perfecte omstandigheden voor zaadjes om volop te kiemen.
Open plekken in de zomer
Ook in de zomermaanden verteert de mulchlaag verder. Daarbij ontstaan er open ruimtes tussen het materiaal.
Op die plekken krijgen zaadjes alle kansen om te ontkiemen en uit te groeien tot nieuwe planten.
Ook interessant om te lezen:
