In de loop van de evolutie hebben vlinders zich aangepast aan onze seizoenen. Iedere vlinder heeft een eigen strategie om de winter door te komen.
3 redenen waarom je geen vlinders ziet in de winter
De belangrijkste redenen waarom je geen vlinders ziet in de winter zijn:
- De koude: vlinders zijn koudbloedige dieren, wat betekent dat ze pas kunnen vliegen als hun lichaam is opgewarmd door de omgevingstemperatuur. In de winter kunnen ze zich onvoldoende opwarmen om actief te blijven.
- Geen voedselbronnen: zowel dag- als nachtvlinders voeden zich met nectar van bloemen, maar in de winter bloeien er weinig bloemen. Zonder voedsel kunnen volwassen vlinders niet overleven of actief blijven.
- Geen mogelijkheid tot voortplanting: vlinders leggen hun eitjes op specifieke planten, die vaak in de winter niet beschikbaar zijn. Dit zorgt ervoor dat de voortplantingscyclus van vlinders stopt wanneer de kou begint, wat bijdraagt aan hun afwezigheid in de winter.
Overwinterende dagpauwoogVijf overlevingsstrategieën van vlinders
Om de winterperiode te overbruggen, gebruiken de vlinders verschillende strategieën. In Nederland overwintert 14 % als eitje, 61 % als rups, 16 % als pop en 9 % als volwassen vlinder.
Winterrust
Sommige vlinders gaan in hun volwassen vorm in winterslaap. Ze zoeken schuilplaatsen in schuren, kelders, een holle boom, dood plantenmateriaal of in een takkenhoop. Ze blijven in rust tot dat de temperatuur weer stijgt. Voorbeelden hiervan zijn de dagpauwoog, de kleine vos, de citroenvlinder, de grote vos, rouwmantel en de gehakkelde aurelia. Deze vlinders zijn daarom ook de eerste vlinders die we op zonnige winterdagen weer opmerken.
Overwintering in ei-stadium
De vlinders leggen hun eitjes in de herfst af maar de jonge rupsen komen pas in de lente uit tegen de tijd dat de bomen en struiken terug blaadjes krijgen. Tot deze groep behoort de eikenpage, de bruine eikenpage, de sleedoornpage, de zeldzame iepenpage, het heideblauwtje, het vals heideblauwtje, het zwartsprietdikkopje, de kommavlinder, de purperstreepparelmoervlinder en de duinparelmoervlinder.
Cocons met rupsen en poppen van de buxusmotOverwintering als larve of pop
De meeste vlinders overwinteren als larve (rups) of pop door zich te verstoppen in schuilplaatsen, zoals onder bladeren, in schors of in de grond. De stofwisseling van de rupsen of poppen valt vrijwel stil en de ademhalingsopeningen worden gesloten zodat de rups of pop niet kan uitdrogen. Zelfs hun gehalte aan suiker verhoogt waardoor ze niet bevriezen.
Voorbeelden van vlinders die overleven als rups: keizersmantel, grote parelmoervlinder, kleine heivlinder, gentiaanblauwtje, kleine en grote vuurvlinder, klaverblauwtje, de buxusmot die zich in een cocon inspint …<.o>
Vlinders die overleven als pop zijn het klein en groot koolwitje, koninginnenpage, aardbeivlinder, boomblauwtje, bont zandoogje, oranjetipje enz...
Enkele vlinders blijven actief tijdens een gedeelte van de winter
Dit geldt voor de kleine en grote wintervlinder. De vlinders komen uit hun pop als de temperaturen net boven het vriespunt liggen. De kleine wintervlinder vliegt tot begin januari, de grote wintervlinder nog tot half februari. Daarna overwinteren ze verder in eistadium. Deze vlinders leven maar maximum één week, voeden zich niet tijdens deze periode en zijn volledig gericht op de voortplanting.
Trekvlinders
Voor sommige vlinders zijn onze winters te koud. Ze vertrekken in het najaar naar Zuid-Europa en Noord-Afrika om zich daar voort te planten en vervolgens te sterven. Hun nakomelingen komen in mei naar ons land terug, planten zich hier voort en gaan dan dood. Hun nakomelingen blijven hier tot in het najaar om weerom terug te vliegen naar het zuiden. Net als trekvogels kunnen trekvlinders duizenden kilometers vliegen. De atalanta, de distelvlinder en gamma-uil zijn daarvan een voorbeeld.
Door de zachte winters van de laatste jaren zien we dat sommige trekvlinders niet meer terug keren naar het zuiden maar als volwassen vlinder bij ons overwinteren. De atalanta was een trekvlinder die nu overwinteraar is geworden.
TIP: overwintert er toevallig een vlinder in je huis? Je kan hem dan best vangen en vrijlaten in een schuurtje of beschut plekje. Binnen is het te warm voor de vlinder en zal hij teveel energie verbruiken. Zet ze ook niet zomaar buiten in de winterkou want ze hebben onvoldoende energie om zelf een schuilplaats te zoeken.
Hoe kan je vlinders helpen?
Vroege vlinders zijn gebaat met vroege bloeiers zoals voorjaarsbollen waaruit ze nectar kunnen tanken. Ook vroegbloeiende struiken zoals sleedoorn, wilg en hazelaar zijn belangrijke voedselbronnen. Richt je tuin biodivers in met veel inheemse planten en zorg ervoor dat er van het vroege voorjaar tot de late herfst bloemen beschikbaar zijn.
Ook interessant om te lezen:
