Bladluizen zijn alom aanwezig in de natuur en dus ook in onze tuinen.
Omdat ze zo vaak voorkomen, lijken het misschien banale insecten. Toch hebben bladluizen een ingenieuze levenscyclus. Met deze blog wil ik je daar meer zicht op geven, zodat je beter begrijpt waarom ze elk jaar opnieuw opduiken op jouw geliefde planten.
Waardplanten en verplaatsing
Sommige soorten bladluizen leven maar op één waardplant. Andere soorten veranderen in de loop van het seizoen van waardplant.
Dit bepaalt wanneer en op welke planten bladluizen aanwezig zijn.
Flexibiliteit van bladluizen
Bladluizen zijn bovendien erg flexibel.
- Is er onvoldoende voedsel?
- Of dreigt er gevaar?
Dan kunnen bladluizen vleugels ontwikkelen. Zo wijken ze uit naar andere, gelijkaardige planten, waar ze hun kolonies opnieuw opbouwen.
Bladluizen die maar één waardplant hebben
BeukenbladluisEr bestaan bladluissoorten die hun hele leven op slechts één plantensoort doorbrengen. Enkel op die specifieke plant kunnen ze zich voortplanten.
Voorbeelden vind je zowel in de groenteteelt, fruitteelt als in de sierteelt. Denk bijvoorbeeld aan:
- de kleine bessenluis die haar cyclus doorbrengt op rode bessen
- de grote bramenluis die enkel op bramen voorkomt
- de alom bekende wollige beukenbladluis die haar waardplant vindt in de beuk
De wollige beukenbladluis
Wie een beukenboom of beukenhaag in de tuin heeft, zal het beamen: de beukenbladluis duikt elk jaar opnieuw op.
Rode beuk is bovendien nog gevoeliger dan groene beuk.
Levenscyclus
De cyclus van de beukenbladluis verloopt als volgt:
- In het najaar zetten de bevruchte vrouwtjes hun wintereitjes af op de beuk.
- Na de overwintering komen in het voorjaar uit deze eitjes de zogenaamde stammoeders.
- Vanaf dat moment ontwikkelen zich de bladluizen gedurende het hele seizoen ongeslachtelijk en levendbarend op de beuk.
- In het najaar ontstaat opnieuw een generatie mannetjes en vrouwtjes.
- Na de bevruchting worden er weer wintereitjes afgezet, waarmee de cyclus opnieuw begint.
Waarom bladluis elk jaar terugkomt
Precies door deze vaste cyclus komt bladluis op beuk elk jaar opnieuw voor.
Het is daarom het beste om de beukenbladluis in een vroeg stadium te bestrijden. Zo voorkom je dat er vanaf de zomer grote schade ontstaat.
Er zijn bladluizen die van waardplant veranderen
Dit is een iets complexer verhaal. Het gaat om bladluissoorten die in de loop van het seizoen van waardplant veranderen.
Ze overwinteren op bepaalde winterplanten en verhuizen vervolgens, afhankelijk van de soort, in de loop van het seizoen naar specifieke zomerplanten.
Zie je dus enkele gevleugelde bladluizen op een plant, dan weet je dat ze net zijn toegekomen. Door deze manueel te verwijderen, kan je een plaag vermijden. Het blijft wel belangrijk om de daaropvolgende weken regelmatig te controleren, want tijdens de vluchtperiode kunnen er nog meer gevleugelde exemplaren landen.
Voorbeeld: de groene perzikluis
Een bekend voorbeeld van waardwisseling is de groene perzikluis.
- Deze soort kan zich voortplanten op wel 40 verschillende zomerplanten.
- Ze leeft onder andere op tomaat, paprika, komkommer, maar ook op diverse kruiden en wilde planten.
- De winterwaardplant is de perzik, waarop de wintereieren worden afgelegd.
Bij gebrek aan een perzikboom kunnen ze ook eitjes afleggen op andere prunussoorten. Tijdens zachte winters kunnen ze zelfs als volwassen insect overleven op de zomerwaardplanten.
Vlucht van winter naar zomer
Om te verhuizen van winter- naar zomerwaardplanten (en omgekeerd) ontwikkelen zich in het voorjaar en najaar gevleugelde bladluizen.
- Op de perzik vindt eenmaal een bevruchting plaats, waardoor vrouwtjes hun wintereieren kunnen afleggen.
- Na de winter komen uit deze eitjes de ongevleugelde ‘stammoeders’ – de stichters van de nieuwe kolonie.
- Deze stammoeders baren opnieuw jonge bladluizen op de perzikboom.
- Op het geschikte moment ontwikkelen sommige bladluizen vleugels en verhuizen ze van de perzikboom naar de zomerwaardplanten.
Concreet betekent dit dat de groene perzikluis vanzelf verdwijnt van de perzikboom en zich na de voorjaarsvlucht vestigt op tal van zomerwaardplanten, waar ze blijft tot in de herfst.
Voorbeelden van waardwisselende bladluissoorten:
De zwarte bonenluis
De zwarte bonenluis heeft verschillende winterwaardplanten, waaronder:
- witte kardinaalsmuts (Euonymus)
- Gelderse roos (Viburnum opulus)
- sneeuwbal (Viburnum tinus)
- boerenjasmijn (Philadelphus coronarius)
Vanaf april tot juli verlaten de gevleugelde exemplaren hun winterwaardplanten. Ze vliegen dan naar diverse zomerplanten zoals:
- bonensoorten (tuinboon, pronkboon, sperzieboon)
- komkommerachtigen
- aardappel
- erwten
- bepaalde zomerbloemen en heesters
De bloedblaarluis
De bloedblaarluis overwintert op rode bessen in de vorm van wintereitjes.
Vanaf half juni migreren ze naar kruidachtige planten en wilde planten zoals dovenetel.
In het najaar keren ze terug naar de bessenstruiken om zich geslachtelijk voort te planten en opnieuw wintereitjes af te zetten.
Bladluizen groeien snel uit tot een plaag
Bladluizen worden geboren als kleine nimfen, eigenlijk mini-bladluisjes.
Normaal doorlopen insecten vijf ontwikkelingsstadia: ei – larve – nimf – pop – volwassen insect. Bij bladluizen is dat anders: ze worden direct als jonge nimfen geboren en beginnen, net als volwassen bladluizen, meteen met het zuigen van plantensappen.
Hun korte ontwikkelingstijd zorgt ervoor dat een kolonie zich razendsnel uitbreidt.
Ongeslachtelijke voortplanting
Bladluizen planten zich bovendien ongeslachtelijk voort. Er zijn dus geen mannelijke bladluizen nodig, behalve aan het einde van het seizoen wanneer de vrouwtjes bevrucht moeten worden om wintereitjes af te leggen.
Concreet betekent dit dat zelfs één enkele bladluis kan uitgroeien tot een complete plaag.
Verspreiding naar andere planten
Na verloop van tijd kan de populatie zo groot worden dat de plant te dicht bevolkt raakt of al zo sterk is verzwakt dat er nog weinig voedingsstoffen beschikbaar zijn.
Op dat moment ontwikkelen sommige bladluizen vleugels en vliegen ze naar gelijkaardige planten in de buurt. Op die manier breidt de aantasting zich steeds verder uit.
Bladluizen kunnen overwinteren als ei of volwassen exemplaar
In de kas
In een kas overleven bladluizen vaak als volwassen insecten.
Had je in het najaar al bladluizen op je kasplanten? Dan zie je ze vroeg in het voorjaar opnieuw verschijnen. De eerste voorjaarszon verwarmt de kas immers snel op. Zodra er planten aanwezig zijn waarvan ze de sappen kunnen zuigen, worden ze opnieuw actief.
Verwacht dus niet dat bladluizen in de winter verdwijnen, ze kunnen als volwassen insect zelfs temperaturen tot -5°C overleven.
Buiten
Buiten overwinteren bladluizen meestal als wintereitjes.
Bij zachte winters, of wanneer de juiste winterwaardplanten ontbreken, kunnen ze echter ook als volwassen insect de winter doorkomen.
Bladluizen hebben van alle insecten de meeste natuurlijke vijanden
Bladluizen zijn niet iets om bang voor te zijn. Ze vormen namelijk een belangrijke voedselbron voor vogels en talloze insecten.
In een biodiverse tuin komen er vanzelf veel nuttige helpers opdagen die het werk voor jou doen.
Natuurlijke vijanden van bladluizen
- Larven van zweefvliegen
- Larven van gaasvliegen
- Larven én volwassen lieveheersbeestjes
- Oorwormen
Al deze insecten eten grote hoeveelheden bladluizen.
Daarnaast zijn er ook sluipwespsoorten die hun eitjes in bladluizen leggen. Hierdoor sterven de luizen af.
Ook vogels spelen een belangrijke rol: zij voeren heel wat bladluizen aan hun jongen.
Extra hulp inschakelen
Heb je onvoldoende natuurlijke helpers in je tuin? Dan kan je bij ons terecht voor:
Deze natuurlijke vijanden helpen je om een plaag snel onder controle te krijgen.
Belangrijk om te onthouden
Om bladluizen de baas te blijven, is het essentieel om tijdig in te grijpen.
Zo voorkom je dat ze zich massaal vermenigvuldigen, en blijft de schade beperkt. Bovendien valt er dan weinig honingdauw op bladeren en grond.
Ook interessant om te lezen:
