Aaltjes worden veel toegepast om schadelijke larven of slakken te bestrijden. Daarom vond ik het tijd om de meest gestelde vragen rond aaltjes eens onder de loep te nemen.
Met deze blog krijg je letterlijk alle antwoorden op je vragen rond aaltjes.
Kan je aaltjes of nematoden zien?
Aaltjes zijn kleine, dunne rondwormpjes van 0.1 tot 2.5 millimeter lang. Daardoor zijn ze niet met het blote oog waarneembaar.
Als je een pakje aaltjes koopt, zie je de aaltjes daarin dus niet zitten. Ook in water of in potgrond zul je de aaltjes niet zien bewegen.
Onder een microscoop zie je ze wél, zeker als je ze eerst in water hebt opgelost. Ze kronkelen dan levendig rond.
Wanneer aaltjes worden aangegoten tegen rouwvliegjes, denken mensen soms dat ze de aaltjes in de potgrond zien. Maar dat is een misverstand.
Wat je ziet, zijn de larven van de rouwmugjes. Die komen soms ineens naar boven nadat je aaltjes hebt toegepast.
Het lijkt alsof ze willen ontsnappen aan de aaltjes die hen in de potgrond aanvallen. De aaltjes zijn dan wel niet zichtbaar, maar ze zijn wél actief aan het werk!
Waar komen aaltjes vandaan?
Aaltjes, ook wel nematoden genoemd, komen van nature overal ter wereld voor. Er bestaan ontzettend veel soorten die zich aan allerlei habitats hebben aangepast.
De meeste aaltjes leven in de bodem, zowel in natuurlijke bodems als in tuinen, parken en landbouwgrond. Daarnaast kunnen ze ook overleven in allerlei soorten water: zowel in zoetwater (meren, beken, rivieren) als in zeewater (oceanen).
Sommige aaltjes hebben zich aangepast aan extreme omstandigheden. Zo overleven ze zelfs in warmwaterbronnen, diep onder de zeebodem, in woestijnen of in de poolgebieden.
Planten, insecten en dieren
Bepaalde soorten aaltjes leven in of op planten. Ze voeden zich met wortels, stengels of bladeren van specifieke soorten, waaronder zowel gecultiveerde als wilde planten.
Er zijn ook nematoden die als parasieten in insecten, vogels, reptielen of zoogdieren leven. Tot die groep behoren de gecommercialiseerde aaltjes die wij gebruiken in de tuin: zij parasiteren bijvoorbeeld op slakken of larven van schadelijke insecten.
Deze aaltjes zijn soortspecifiek, wat betekent dat ze enkel hun doelwit aanvallen en geen schade berokkenen aan andere dieren, vogels of mensen.
En mensen?
Sommige specifieke nematoden kunnen ook mensen infecteren. Denk bijvoorbeeld aan de spoelworm. Maar wees gerust: de aaltjes die gebruikt worden in de tuin of voor biologische bestrijding zijn volledig veilig voor mensen en huisdieren.
Wat doen aaltjes in de grond?
Aaltjes zijn van nature aanwezig in de bodem en maken, net als andere organismen, deel uit van het bodemvoedselweb. Ook daar geldt het principe van eten en gegeten worden. Aaltjes spelen hierin een belangrijke rol.
Bijdrage aan de bodemvoedselweb
Wanneer we organisch materiaal op de tuin aanbrengen, wordt dit eerst verkruimeld door regenwormen, miljoenpoten, duizendpoten en pissebedden.
Daarna nemen bacteriën en schimmels het over: zij breken dit materiaal verder af met behulp van enzymen en stellen zo voedingsstoffen beschikbaar voor de plantenwortels.
Veel nematoden voeden zich met deze bacteriën en schimmels, waarin stikstof en fosfor opgeslagen zit. Die nutriënten hebben de nematoden niet nodig, dus ze scheiden de stikstof terug uit in de bodem. Zo komt deze beschikbaar voor planten, en dragen aaltjes dus bij aan het langzaam vrijgeven van voedingsstoffen.
Aaltjes verbeteren de bodemstructuur
Net als regenwormen zorgen aaltjes ook voor een betere bodemstructuur.
Terwijl ze door de grond kruipen, maken ze kleine gangetjes die de bodem verluchten en het water beter laten doordringen. Dat komt de gezondheid van het bodemleven en de planten ten goede.
Insectparasitaire aaltjes
Roofnematoden zijn een bijzondere groep aaltjes: zij voeden zich met schadelijke organismen in de bodem. Er bestaan verschillende groepen die van nature voorkomen, zoals parasieten op bacteriën, schimmels of andere nematoden.
De gecommercialiseerde roofnematoden die we gebruiken voor biologische bestrijding komen ook van nature voor. Bekende voorbeelden zijn:
- Steinernema feltiae (Stenema of Ferlti-care)
- Steinernema carpocapsae (Carpo-care)
- Heterorhabditis bacteriophora (B-green)
- Phasmarhabditis hermaphrodita (NO-slug)
Wat met schadelijke aaltjes?
Er bestaan ook plantparasitaire nematoden die zich voeden met plantenwortels. In de beroepslandbouw kunnen deze schade veroorzaken, vooral in situaties van monocultuur. In particuliere tuinen vormen ze bijna nooit een probleem.
Kunnen aaltjes tegen mest?
In het algemeen geldt dat aaltjes het beste floreren in een bodem rijk aan organische materiaal. Wormenaarde, compost of gecomposteerd stalmest (geen vers stalmest) behoren tot die categorie. Door de afbraak van organisch materiaal boemt het bodemleven. Meer bacteriën en schimmels zorgen voor meer voedsel voor de nematoden.
Chemische en organische meststoffen (korrels of vloeibaar) waarin chemisch gebonden stikstof aanwezig is (ureum- of ammonium) zijn schadelijk voor de aaltjes. Te hoge zout- en stikstofgehaltes moeten absoluut worden vermeden.
Meststoffen waarin enkel fosfor of kalium aanwezig is, hebben minder negatieve effecten op aaltjes. Toch is extra fosfor meestal overbodig: in de meeste tuinen is het al in ruime mate aanwezig. Het bodemleven kan immers zelf de meststoffen die al in de grond zijn opgeslagen, beschikbaar maken voor de plantenwortels.
Door het geven van externe meststoffen verander je de bodembiologie, wat negatieve invloed heeft op het bodemleven en dus ook op de aaltjespopulatie.
Omgekeerd geldt dat het toedienen van organisch materiaal het bodemleven juist boost. En dat versterkt op zijn beurt ook de populatie aaltjes.
Hoe komen aaltjes tot leven?
Net als vele organismen doorlopen aaltjes verschillende stadia van ei tot volwassen aaltje. Na het ei stadium komen er vier larvale stadia.
Als je aaltjes koopt, bevinden zich ze in het derde larvestadium. Je koopt dus een levend product. In dit stadium kunnen ze tijdelijk overleven zonder gastheer, maar zodra ze in de grond terechtkomen, gaan ze actief op zoek naar een prooi om te parasiteren.Na het vierde larvestadium ontstaan de volwassen aaltjes. Er zijn zowel mannelijke als vrouwelijke aaltjes, die met elkaar paren zodat het vrouwtje opnieuw eitjes kan afleggen.
Bij de insectetende aaltjes gebeurt deze paring in de gastheer (zoals een slak, keverlarve of larve van een rouwvlieg) waarin ze leven. Vrijlevende en plantetende aaltjes paren gewoon in de bodem.
Kunnen aaltjes zwemmen?
Insectetende aaltjes kunnen niet echt zwemmen zoals vissen, maar ze bewegen zich voort via het vocht dat aanwezig is rond de bodemkorrels. Dit doen ze door zich als een slang te buigen en te strekken.
Al voortbewegend gaan deze insectparasitaire aaltjes actief op zoek naar prooien waarin ze kunnen binnendringen. Ze vinden hun prooi doordat insecten chemische signaalstoffen afscheiden, zogenaamde kairomonen. Dat is iets gelijkaardigs als feromonen bij motten en vlinders.
Wanneer je aaltjes aankoopt, worden ze opgelost in water om zo de grond of het gewas te behandelen. Aaltjes kunnen echter slechts enkele uren overleven in deze wateroplossing.
Daarom is het belangrijk dat je ze zo snel mogelijk verdeelt over de bodem (bij grondbehandeling) of over de bladeren van planten (bij bladbehandeling).
Kunnen nematoden schadelijk zijn voor mensen?
Nee, gekochte nematoden zijn volledig onschadelijk voor mensen. Ze vormen ook geen gevaar voor huisdieren, vogels of andere dieren in je tuin.
De nematoden die je in de handel koopt zijn soortspecifiek. Dat betekent dat ze enkel hun doelwit, zoals bepaalde larven of slakken, parasiteren. Ze zijn dus veilig in gebruik en hebben geen negatieve impact op het milieu.
Je kunt ze zonder zorgen toepassen in de moestuin, siertuin of zelfs in huis bij bijvoorbeeld een rouwvliegplaag in potplanten.
Hoe vaak aaltjes toepassen?
Aaltjes kunnen gebruikt worden om verschillende schadelijke insecten te bestrijden zoals slakken, engerlingen, rouwvliegjes, larven van de taxuskever en emelten.
Hoe vaak je aaltjes moet toepassen, hangt af van de grootte van de plaag én van de levenscyclus van het insect dat je wilt bestrijden. De frequentie varieert dus naargelang de soort.
Rouwvliegjes
Meestal volstaat één behandeling. Bij een zware aantasting kan een tweede behandeling nodig zijn.
Slakken
Behandel één à twee keer per jaar. De beste periodes zijn mei en het najaar, wanneer de bodemtemperatuur optimaal is.
Engerlingen
Behandel één keer per jaar, maar herhaal dit gedurende twee tot vier jaar na elkaar om echt effect te zien.
Larven van de taxuskever
De ideale behandelmomenten zijn maart en september.
Emelten
Behandel bij voorkeur van september tot half oktober, wanneer ze het meest kwetsbaar zijn.
Welke maand aaltjes gebruiken?
Het belangrijkste uitgangspunt bij het gebruik van aaltjes: het prooidier moet aanwezig zijn.
Bijvoorbeeld: het heeft geen zin om Kraunema toe te passen tegen larven van de taxuskever als er op dat moment geen larven in de bodem zitten.
B-green aaltjes tegen engerlingen
B-green aaltjes werken het best op jonge keverlarven.
- Die komen meestal uit tussen half augustus en eind september.
- Dat is dus het ideale moment om ze te behandelen.
- Voor specifieke informatie per soort engerling, kijk hier.
Bladbehandeling (bijv. coloradokever of rupsen)
- Gebruik aaltjes zodra de jonge larven zichtbaar zijn.
- De timing hiervan hangt af van de soort en het seizoen.
Slakken
- Hoewel slakken bijna het hele jaar in de bodem aanwezig zijn, gebruik je de No-slug aaltjes niet tijdens extreme droogte, hittegolven of winterkou.
- De beste periodes zijn bij een milde, vochtige bodemtemperatuur, meestal voorjaar (mei) en najaar.
Kortom, de aanwezigheid van het schadelijke insect én goede bodemomstandigheden (vochtig, niet te heet of te koud) bepalen het ideale moment voor een behandeling.
Hoe lang werken aaltjes in de grond?
Hoe lang aaltjes (nematoden) in de grond actief blijven, hangt sterk af van de bodemomstandigheden.
Algemeen kan je stellen dat ze enkele weken tot enkele maanden kunnen overleven in de volle grond, op voorwaarde dat de omstandigheden gunstig zijn.
Wat bepaalt hun overlevingsduur?
1. Vochtigheid
- Aaltjes hebben een vochtige bodem nodig om te overleven en zich voort te bewegen.
- Onder droge omstandigheden sterven ze sneller af.
2. Bodemtemperatuur
- De ideale temperatuur ligt tussen 15°C en 30°C.
- Te koude of te warme temperaturen zijn nadelig voor hun werking.
- Let dus op welke soort aaltje je gebruikt: sommige zijn gevoeliger dan andere.
3. Aanwezigheid van voedsel
- Roofnematoden moeten zich kunnen voeden met schadelijke insecten, bacteriën of schimmels.
- Zonder voedsel kunnen ze zich niet voortplanten en verdwijnt de populatie snel.
4. Bodemstructuur en organisch materiaal
- Een bodem met een goede structuur en voldoende organisch materiaal biedt meer overlevingskansen.
- Zo’n bodem zit vol bacteriën en schimmels die bijdragen aan een gezond ecosysteem waarin de aaltjes langer actief blijven.
5. Natuurlijk bodemleven
- Aaltjes zijn zelf ook een onderdeel van het bodemleven. Ze kunnen gegeten worden door protozoa, andere aaltjes of kleine bodemorganismen. Dit natuurlijke proces heeft ook invloed op hun aanwezigheid in de bodem.
Samengevat
Aaltjes blijven actief zolang:
- de bodem vochtig genoeg is,
- de temperatuur juist zit,
- er voedsel is,
- en de bodem rijk en gezond is.
Zitten er aaltjes in de potgrond?
Ja, aaltjes kunnen effectief voorkomen in potgrond. Het gaat hierbij meestal om vrijlevende aaltjes die van nature aanwezig zijn.
Deze aaltjes voeden zich met bacteriën, schimmels en algen die in de potgrond aanwezig zijn. Ze maken dus deel uit van het natuurlijke bodemleven.
Geen zorgen: deze aaltjes zijn volledig onschadelijk voor de potgrond én voor je planten. Integendeel, ze dragen zelfs bij aan een gezonde bodemstructuur.
Ook interessant om te lezen:
