Velt, de vereniging voor ecologisch leven en tuinieren, voerde een burgeronderzoek uit in 112 Vlaamse en Nederlandse huizen die in de buurt van akkers of boomgaarden liggen.

Het stof uit de slaapkamers werd geanalyseerd op de aanwezigheid van pesticiden en vergeleken met dat van huizen in de stad.

Het resultaat is verontrustend. In alle slaapkamers werden pesticiden teruggevonden, variërend van 6 tot wel 52 verschillende soorten per kamer. In totaal zijn er maar liefst 137 verschillende pesticiden aangetroffen, gemiddeld 21 per slaapkamer.

Hoe werd het onderzoek opgebouwd?

Een woonst op het platteland

De geselecteerde deelnemers gebruikten zelf geen pesticiden in hun tuin of bestrijdingsmiddelen binnenshuis. Ook mensen met gekochte kamerplanten in hun slaapkamer kwamen niet in aanmerking.

Uiteindelijk werden 112 deelnemers gekozen die op minder dan 250 meter van een landbouwakker of boomgaard wonen. Daarnaast werd een controlegroep van 10 stedelingen samengesteld, die op een veel grotere afstand van landbouwgrond wonen.

Van de 112 deelnemers hadden 48 gezinnen minstens één kat of hond, terwijl 54 gezinnen geen huisdieren hadden.

Voor beide groepen (met en zonder huisdieren) werd telkens een controlegroep van 5 gezinnen gekozen uit stedelijke gebieden, ver weg van landbouwzones.

Welke pesticiden werden gevonden?

Het meest teruggevonden pesticide was "permethrin", een insecticide dat veel gebruikt wordt om insecten te bestrijden. Deze actieve stof zit ook in chemische spuitmiddelen die particulieren vaak gebruiken. Permethrin werd teruggevonden in 100 van de 112 slaapkamers.

Op de tweede plaats stond "DEET", een actieve stof die je vooral terugvindt in muggensprays. Deze werd aangetroffen in 96 slaapkamers.

Op de derde plaats volgde het fungicide "propiconazoo"l, dat in 92 slaapkamers werd aangetroffen.

DDT: een verboden stof, toch nog aanwezig

Opvallend was de aanwezigheid van het insecticide DDT in 38 kamers. DDT is al meer dan 50 jaar verboden in de landbouw in België, en ook als verdelgingsmiddel tegen ongedierte is het al decennia uit de handel.

Toch werd deze stof teruggevonden in 1 op de 3 slaapkamers, wat wijst op een historische vervuiling van ons milieu. DDT breekt zeer traag af en blijft lang aanwezig in bodem en stof.

In alle onderzochte slaapkamers werden stoffen gevonden die hormoonverstorend zijn.

  • In 99 % van de slaapkamers kwamen één of meerdere pesticiden voor die een negatieve invloed hebben op de vruchtbaarheid.
  • In 97 % van de slaapkamers werden stoffen gevonden die giftig zijn voor het zenuwstelsel.
  • In 38 % van de slaapkamers was minstens één kankerverwekkende stof aanwezig.

Verspreiding tot ver buiten het veld

Ook in de controlegroepen (stadsbewoners ver van landbouwgrond) werden pesticiden teruggevonden die enkel toegelaten zijn voor landbouwkundig gebruik.

Dit wijst erop dat pesticiden zich verder dan 250 meter kunnen verspreiden.

In een Nederlands burgeronderzoek uit 2023 werd zelfs vastgesteld dat pesticiden van akkers tot in Natura 2000-gebieden op 1300 meter afstand terechtkomen. De conclusie was duidelijk: Pesticiden zjin overal aanwezig.

Volgens Velt is ongeveer 70 % van de teruggevonden pesticiden toe te schrijven aan de landbouw.

De overige 30 % komt waarschijnlijk van particulier gebruik: spuitbussen, insectensprays, muggensprays en andere bestrijdingsmiddelen die thuis worden ingezet.

Het eindrapport van Velt lezen?

Hoe kunnen we zelf pesticiden beperken?

Woon je langs een akker of boomgaard?

Appelboomgaard

Al tientallen jaren is bekend dat bewoners in de buurt van akkers of fruitplantages hinder ondervinden van gespoten pesticiden.

De stoffen zijn soms duidelijk te ruiken, maar verspreiden zich ook als fijne druppels in de lucht of vervluchtigen, waarna ze op andere plekken neerslaan, zelfs binnenshuis.

Wat kun je zelf doen?

✔ Sluit ramen en deuren zodra er gespoten wordt, en laat ze dicht tot de volgende dag.

✔ Plant een haag tussen jouw perceel en het landbouwperceel. Dit vormt een natuurlijke barrière.

✔ Was alle groenten, fruit en kruiden grondig voordat je ze eet.

✔ Laat huisdieren niet door gespoten plantages lopen, ze kunnen resten mee naar binnen brengen.

✔ Doe je schoenen uit bij het binnenkomen van je woning.

✔ Stofzuig regelmatig en grondig, om neergeslagen pesticiden in huis te verwijderen.

Wat kan je doen binnenshuis?

muggenhor

Een belangrijke bron van pesticiden komt van het gebruik van insecticiden, zoals muggenstekkers, mierendoosjes, spuitbussen tegen fruitvliegjes en gewone vliegen, enzovoort.

Spuitbussen zijn gemakkelijk in gebruik, maar we staan vaak niet stil bij de gezondheidsrisico's. Nochtans is er voor bijna alles een ecologische alternatief beschikbaar.

Hierbij onze tips:

  • Muggen en vliegen kan je weren door in noodzakelijke ramen muggenhorren te voorzien.
  • Voor de deur kan je een deurenhor hangen. Wij zelf gebruiken al jaren een hor van metalen draden waar geen enkele vlieg langs binnen komt.
  • Doe ’s avonds voor het donker is, ramen en deuren dicht.
  • Verlucht ’s morgens heel vroeg als je geen muggenhor hebt in je slaapkamer.
  • Gebruik natuurlijke middelen om jezelf te beschermen tegen muggen.
  • Heb je een mierenplaag binnen, stofzuig en gebruik ecologische mierenlokdoosjes maar spuit geen mierensprays.
  • Gebruik een vliegenkap als je fruit wilt laten rijpen op kamertemperatuur. Zo kunnen de fruitvliegjes niet bij het rijp fruit. Heb je al fruitvliegjes, dan kan je fruitvliegvallen gebruiken.
  • Behandel schadelijke insecten op je kamerplanten met nuttige insecten in plaats van insecticiden
  • Berg etenswaren altijd op in opbergdozen. Door je eten te bewaren in afgesloten containers heb je geen last van mieren of de voedselmot. Er zijn ook voedselmottenvallen op basis van feromonen dus niet giftig. Doe hetzelfde met dierenvoeder.
  • Kledingmottenvallen helpen om de kledingmot te weren.
  • Gebruik EM-clean om te poetsen. Het werkt op basis van micro-organismen en is volledig natuurlijk.
  • Voorzie je regenton van een deksel of koop een afgesloten regenton zodat muggen zich daarin niet kunnen voortplanten.
  • Zet je GFT-bak een eind van je huisdeur zodat je geen last hebt van fruitvliegjes die daar circuleren.

Vermijd gif op je huisdieren

Hond met bal

We doen alles voor onze lieve huisdieren, maar staan er vaak niet bij stil dat we ze ongewild vergiftigen met insecticiden. Denk bijvoorbeeld aan halsbandjes of druppels tegen vlooien en teken.

Een bekende stof die hiervoor nog steeds wordt gebruikt, is Fipronil. Deze gevaarlijke werkzame stof is toegelaten in vlooien- en tekendruppels voor huisdieren. Maar wist je dat dit product grote schade aanricht in de natuur?

Wanneer een hond die behandeld is met Fipronil in een vijver of beek springt, kan dat een lokale milieuramp veroorzaken:

  • Insectenlarven in het water sterven af.
  • Waterplanten raken aangetast.
  • De nectar en het stuifmeel van deze planten worden giftig voor bijen.

Fipronil blijft bovendien extreem lang aanwezig in het milieu.

Gelukkig bestaan er veilige, ecologische alternatieven die goed werken:

  • Anibio Tic.off: een natuurlijk voedingssupplement dat teken en vlooien op afstand houdt.
  • Anti-teken- en vlooienband op basis van EM-keramiek-kralen: volledig gifvrij en veilig voor je huisdier én het milieu.

Overheden dragen hier de grootste verantwoordelijkheid!

Je kan dit onderzoek – net als eerdere studies – naast je neerleggen, of je kan als overheid verantwoordelijkheid nemen door controles uit te voeren en maatregelen te treffen.

In mijn ogen ligt de grootste verantwoordelijkheid bij de overheden, zowel op nationaal als op Europees niveau. Zij beslissen immers welke producten toegelaten worden op de markt en dat geldt voor zowel particulier gebruik als voor tuinders en landbouwers.

Hoe logisch is het dat tuinaanleggers wél onkruidverdelgers mogen gebruiken en particulieren niet?

Zijn die verdelgers dan plots minder schadelijk als ze door professionelen worden gespoten?

En zal er met deze maatregel echt minder gespoten worden?

Maar ook wijzelf hebben hierin een rol te spelen. Rootsum ijvert al meer dan 30 jaar voor gifvrije tuinen. Als wij, als burgers, collectief "nee" zeggen tegen chemische middelen, dan dwingen we de markt om gezondere alternatieven te zoeken en te vinden.

Want zolang wij giftige producten blijven kopen, zullen ze ook blijven geproduceerd worden.

Ook interessant om te lezen: